Farmakologiczne leczenie alkoholizmu
Skuteczne leczenie choroby alkoholowej, stanowi od setek lat nierozwiązany problem psychiatrii. Pierwsze dobrze opisane próby leczenia farmakologicznego alkoholizmu, polegały na zastępowaniu spożycia alkoholu, podawaniem preparatów opium lub barbituranów. Związki te posiadają bardzo silny potencjał uzależniający, wysoką toksyczność, w związku z tym ich przyjmowanie wywoływało liczne powikłania ze śmiercią włącznie. Leczenie wyżej wspomnianymi grupami leków należy traktować jak falstart, jego negatywne skutki do dziś wykorzystywane są przez niektóre grupy terapeutów jako argument przeciw leczeniu biologicznemu uzależnień. Leczenie tzw. awersyjne za pomocą Disulfiramu jest stale dyskusyjne, jednak po wycofaniu rejestracji tzw. wszywek na licznych internetowych forach, czytaliśmy tysiące postów rodzin alkoholików, niezadowolonych z wycofania Esperalu. Rodziny alkoholików pisały, że okres roku po implantacji Disulfiramu był jedynym okresem abstynencji u osoby uzależnionej. Nie można przejść nad tym obojętnie. Dziś terapia farmakologiczna Disulfiramem jest traktowana jako metoda „drugiego rzutu”
Pierwsze dość obiecujące wyniki badań z wykorzystaniem leków przeciwdepresyjnych w terapii zależności alkoholowej pochodzą z lat 90 XX wieku. Niestety późniejsze doniesienia, ograniczają wskazania do stosowania tych farmaceutyków do przypadków, w których obok uzależnienia występują nasilone objawy depresyjne, lękowe lub obsesyjno – kompulsywne.
Dziś trwa otwarta dyskusja pomiędzy lekarzami a środowiskami humanistycznymi, grupy te różnicuje praktycznie wszystko.
Lekarze, badacze o biologicznym podejściu prezentują ścisłe rozumowanie matematyczne, dysponują mierzalnymi wynikami, opierają wiedzę o chorobie alkoholowej na zdobyczach nauki: genetyki, fizjologii, psychofarmakologii. Obecnie dominuje tendencja do zmniejszania szkód zdrowotnych, polepszania jakości i przedłużenia życia osób uzależnionych. Wg niektórych badań skuteczność tych metod sięga dziś kilkudziesięciu procent.
Środowiska humanistyczne pedagodzy, psycholodzy, psychoterapeuci, raczej opierają się na wierze, proponują konfrontacyjne podejście. Reprezentują pogląd, że świadomość pacjenta nabyta podczas psychoterapii uzależnień przyniesie efekt. Skuteczność psychoterapii oblicza się na 5 do 7 %.
Nie bez znaczenia jest też aspekt finansowy, wzajemnej walki o pacjenta. Nawet w naszym kraju uznane autorytety oszczerczo oskarżają lekarzy o związki lekarzy z firmami farmaceutycznymi, celem osiągnięcia dodatkowych korzyści. Fakty są zgoła inne. Rynek leczenia odwykowego jest obliczony na kilka miliardów dolarów. Natomiast leki stosowane w leczeniu alkoholizmu to generyki, tanie leki, nie promowane przez firmy. To, że w naszym kraju ich cena jest wyższa, zawdzięczamy jedynie temu, że leczenie odwykowe jest zdominowane przez lobby psychoterapeutyczne, korzystające z wielomilionowych dotacji publicznych.
Należy wspomnieć tu także o leczeniu poprzez grupy samopomocowe, w przypadku alkoholizmu to Anonimowi Alkoholicy. Skuteczność tej metody jest porównywalna z psychoterapią, jednak nie generuje milionów publicznych kosztów.
Nasze doświadczenia z farmakologicznym leczeniem choroby alkoholowej trwają od kilkunastu lat. Otwierając Klinikę Medox, staraliśmy się dać dostęp pacjentom do nowoczesnych metod leczenia. Na świecie zarejestrowane są dwa leki o udowodnionej skuteczności w leczeniu alkoholizmu: Akamprozat i Naltrexon.
Krótkie omówienie stosowanych preparatów:
Nalorex ( Naltrexone)
W roku 1994 amerykański Urząd ds. Żywności i Leków zatwierdził Naltrexone ( doustną formę blokera receptorów opiatowych) do leczenia uzależnienia od alkoholu. Poprzez blokowanie receptorów opiatowych, Naltrexon oddziaływuje również na przewodnictwo w mózgu zależne od Dopaminy. Kinicznie przejawia się to zmniejszeniem lub zniesieniem euforyzyjącego działania alkoholu. Badania nad skutecznością leczenia alkoholizmu za pomocą Naltrexonu przynoszą sprzeczne wyniki. Jednak większośc badaczy zgadza się, że przyjmowanie tego leku znacząco zmniejsza głód alkoholowy, wydłuża okresy abstynencji, zmniejsza ilość spożywanego alkoholu, przynajmniej przez okres 12 tygodni. Wyraźnie poprawia jakość życia pacjentów uzależnionych od alkoholu, zwłaszcza w zakresie zdrowia psychicznego i społecznego funkcjonowania, ogólnego stanu zdrowia i sprawności fizycznej. Ma to pewnie związek ze zmniejszeniem spożycia alkoholu w porównaniu do wartości przed leczeniem.
Naltrexone doświadczenia własne:
Nasze doświadczenia kliniczne ze stosowaniem Naltrexonu w leczeniu choroby alkoholowej uzupełniamy od ok. 15 lat. Nie prowadzimy badań klinicznych, więc obserwacje są na pewno subiektywne. Zakwalifikowaliśmy i wdrożyliśmy wspomniane leczenie u ok. kilkuset osób. Zalecaliśmy z reguły przyjmowanie preparatu Nalorex w dawce 50 mg codziennie. Uważamy, że tryb leczenia w drodze importu docelowego był sporym utrudnieniem, jednak załatwienie wszelkich formalności trwało czasami dwie godziny, na pewno to, że nasza placówka mieści się praktycznie w Warszawie nam sprzyjało. Obecnie od 2012 roku preparaty Naltrexonu w tabletkach są zarejestrowane w Polsce do leczenia choroby alkoholowej.
Skuteczność leczenia:
oceniamy na podstawie następujących parametrów:
- utrzymanie całkowitej abstynencji przez pacjenta
w przypadkach kiedy abstynencja nie jest utrzymywana, obserwujemy:
- znaczne zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu ( np. nie upijanie się u pacjentów pijących dotychczas do utraty przytomności )
- długie okresy abstynencji u danego pacjenta ( uważamy, za sukces u pacjenta dotychczas pijącego przewlekle, utrzymywanie kilkudniowych lub kilkutygodniowych okresów trzeźwości )
- brak ciągów alkoholowych
Wg naszej oceny obserwujemy skuteczność w przeważającej grupie leczonych pacjentów. Jednak obserwowaliśmy pojedyncze przypadki niepowodzeń terapii. Odnotowaliśmy też przypadki, gdy pacjenci świadomie odstawiali lek ponieważ przy próbie spożycia alkoholu nie wywoływał on przyjemnych doznań.
Tolerancja leczenia i działania niepożądane:
Tolerancja leku jest z reguły bardzo dobra, objawy uboczne występowały rzadko, w pojedynczych przypadkach zmuszały nas do zaprzestania leczenia, były to głównie:
- mierny wzrost aminotransferaz ( świadczący o uszkodzeniu wątroby ), należy tu dodać, że sporadycznie stosowaliśmy Naltrexone u osób z alkoholową marskością wątroby i nie obserwowaliśmy pogorszenia wskaźników wydolności wątroby. Jeżeli występowała hepatoksyczność preapratu, w kilku przypadkach wystarczyło zmniejszenie dawki do 25 mg/dzień, utrzymywał się efekt terapeutyczny, natomiast enzymy wątrobowe wracały do normy
- obserwowaliśmy nie opisywany dotąd efekt u osób z uzależnieniem mieszanym od Alkoholu i BZD ( leków uspokajających i nasennych ). Polegał on na występowaniu widocznego drżenia rąk. Praktycznie w każdym przypadku odstawiliśmy Nalorex.
- u osób przyjmujących Nalorex obserwujemy poprawę nastroju, zwiększenie aktywności celowej
Postać, sposób przyjmowania, cena: tabletki a 50 mg, opakowanie 28 sztuk, przyjmować wg zaleceń lekarskich, z reguły 1 tabletka rano, cena terapii miesięcznej ok. 200 zł.
Vivitrol ( Naltrexone )
Vivitrol to Naltrexon w postaci ampułek, przeznaczony do wstrzyknięć domięśniowych. Jedna ampułka zawiera 380 mg Naltrexonu, działanie leku w dawce terapeutycznej utrzymuje się 28 dni. Nasze doświadczenia w stosowaniu tej formy leku są niedostateczne do wyciągania ogólnych wniosków. Cena ampułki w polskiej aptece to ponad 5 tys. złotych, dlatego stosowaliśmy lek w pojedyńczych przypadkach, z powodzeniem. Zaletą tej postaci jest regularność przyjmowania, stały poziom leku w surowicy. Vivitrol został zarejestrowany w USA do lezcenia choroby alkoholowej w 2006 roku, tamtejsze badania dowodzą, że leczenie w formie injekcji jest skuteczniejsze niż za pomocą tabletek. Cena leku w USA jest ponad dwukrotnie mniejsza, koszt leczenia rocznego to 9300 $, w Polsce ok. 70 000 zł.
Postać, sposób przyjmowania, cena: ampułki a 380 mg, dawkowanie zleca lekarz, z reguły 1 ampułka co 28 dni, cena terapii miesięcznej ok. 6000 zł.
Campral ( Akamprozat )
– zarejestrowany we Francji w 1993 roku do leczenia choroby alkoholowej, w szczególności w celu zmniejszenia głodu alkoholowego.
Wg badań Campral zmniejsza dyskomfort fizyczny i emocjonalny po przerwaniu spożycia alkoholu, zwiększa szansę na utrzymanie abstynencji po detoksykacji. Wydłuża okresy abstynencji i zmniejsza ilość dni w których uzależniony spożywa alkohol. Lek jest dobrze tolerowany, objawy niepożądane rzadkie, głównie to: nudności wzdęcia, luźne stolce, zmiany skórne, w kilku przypadkach obserwowano niewydolność nerek, nie dowiedziono związku z przyjmowaniem leku. W większości badań klinicznych dowiedziono skutecznego działania Campralu, w niektórych zwrócono uwagę, że skuteczność występuje tylko w połączeniu z oddziaływaniami terapeutycznymi, psychoterapią lub udziałem w grupach wsparcia (AA). W klinice stosujemy Akamprozat w sporadycznych przypadkach.
Postać, sposób przyjmowania, cena: tabletki 333mg, opakowanie 84 tabletki, koszt terapii miesięcznej ok. 300 złotych, przyjmować wg zaleceń lekarskich, przeważnie 3 razy dziennie 2 tabletki.
Podstawowe różnice w działaniu, stosowaniu, naszej ocenie skuteczności zawarliśmy w tabeli.
Naltrexon tabletki
Vivitrol/iniekcje
Campral
ok. 1000 osób
7 osób
ok. 300 osób
++++
+++++
++
++++
++++
+++++
+++++
+
+++++
Podsumowanie:
Ostatnie kilkanaście lat przyniosło spory postęp w dziedzinie leczenia choroby alkoholowej. Wg naszej oceny Naltrexon jest skutecznym i dobrze tolerowanym lekiem. Znacząco zmniejsza głód alkoholowy, wydłuża okresy abstynencji i jeżeli dojdzie do jej złamania, zmniejsza ilości wypijanego alkoholu, przeciwdziała piciu ciągami. W wyraźny sposób poprawia jakość życia osoby uzależnionej, ogranicza szkody zdrowotne wynikłe z alkoholizmu. Obserwujemy też wyraźną poprawę nastroju i wzrost aktywności osób przyjmujących Nalorex, być może wynika to z częściowo agonistycznego oddziaływania na receptory opiatowe.
W 2013 roku został zarejestrowany preparat Nalmefenu, o podobnym działaniu do Naltrexonu, szczegóły na stronie http://psychiatra-gabinet.pl/selincro
Nie oznacza to, że nie zalecamy pacjentom podjęcia psychoterapii uzależnienia, wręcz przeciwnie, stosujemy laczenie farmakologiczne tylko u osób które regularnie leczą się odwykowo, lub uczestniczą w grupach wsparcia, np. AA. Uważamy, że nadbudowa, oraz umiejętności nabyte w trakcie terapii zwiększają szanse na powodzenie leczenia. Leki pozwalają zmniejszyć lub zniwelować fizjologiczne objawy uzależnienia, głody, przymus picia, uczucie euforii po spożyciu.
Uwaga:
nasze spostrzeżenia nie mają wartości badań klinicznych, są wyłącznie subiektywne, oparte na stosunkowo małej grupie pacjentów.
Żaden artykuł nie zastępuje wizyty u specjalisty. W celu uzyskania dokładnych informacji prosimy zgłosić się do Poradni Terapii Uzależnień lub specjalisty psychiatry.